Tuesday, July 27, 2010

ހާށަވިޔަނި ކާޑު


ކުއްޖަކަށް ތާނަ ލިޔަންކިޔަން ދަސްކޮށްދިނުމުގައި ފުރަތަމަ ފަށައިގަންނާނެ ހިސާބަކީ، 1. ތާނަ އަކުރު ދެނެގަތުމަށް ދަސްކޮށްދިނުމާއި 2. ތާނަ އަކުރުން ނުކުންނަ އަޑު ދަސްކޮށްދިނުމެވެ. މިމަރުހަލާއަށް ތަސްވީރު ބޭނުންކުރެވިދާނެއެވެ. އޮޓިޒަމް ހުންނަ ކުދިންނަކީ ތަސްވީރުން ކަންތައްތައް ދެނެގަންނަ ބަޔެކެވެ. އިގިރޭސިން ބުނާނަމަ ވިޒުއަލް ރީޑާސް (visual readers) އެވެ.

މިކަމަށް ބޭނުންކުރުމަށްޓަކައި ހާށަވިޔަނީގެ ކާޑު ސެޓެއް އެވަނީ އަޕުލޯޑުކުރެވިފައެވެ. ޕުރިންޓުކުރުމަށްފަހު، ކާޑުތައް ކަތުރުން ކަފާލައިގެން ފަހަރަކު 1 ކާޑު ބޭނުންކުރާށެވެ. އަޑު ދަށުން ކިޔުވައި، އަޑު ހާނުވާށެވެ. މިއަށް އިގިރޭސިބަހުން ކިޔަނީ އާޓިކިޔުލޭސަން (articulation) އެވެ.

ކާޑުސެޓު ޑައުންލޯޑުކުރޭ: ކުޑަ ކާޑު ސެޓު | ބޮޑު ކާޑު ސެޓު

ބޭނުން ހިފިދާނެ އިތުރު ވިޑީއޯތައް:




Monday, July 26, 2010

އޮޓިޒަމްޖެހިފައިވާ ކުދިން ބަލާބޮޑުކުރުމުގައި ބެލެނިވެރިން ތަހައްމަލުކުރާ ވޭނާއި ފިކުރު


"ކީއްވެ އެކުދިން މަރާލީ؟" 911 ގެ އެމެޖެންސީ ނަމްބަރުގެ އޮޕަރޭޓަރު ސުވާލުކުރިއެވެ. "އެދެކުދިންނަށްވަނީ އޮޓިޒަމް ޖެހިފައި. އަހަރެންނެއް ބޭނުމެއްނޫން އެފަދަ ކުދިންނެއް. އަހަރެން ބޭނުމީ އާދައިގެ ކުދިން" ޖަވާބުގައި ސާއިގާ އަހުތަރު މިދިޔަ ހޯމަދުވަހު ބުންޏެވެ. ޒައިން އަހުތަރު (5 އަހަރު) އާއި އޭނާގެ ކޮއްކޮ ފަރިޔާލް އަހުތަރު މަރާލުމުގެ ކުށުގައި އެމެރިކާގެ ޓެކްސަސްގައި ދިރިއުޅޭ އެކުދިންގެ މަންމަ ސާއިގާ (30 އަހަރު) ވަނީ މިދިޔަ ހޯމަދުވަހު ފުލުހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށަށް ގެންދެވިފައެވެ. މިއީ މިދިޔަ ހަފުތާގައި ހިގާދިޔަ ހަގީގީ ހަދިސާއެކެވެ.

އޮޓިޒަމްޖެހިފައިވާ ކުއްޖަކު ބަލާބޮޑުކުރުމަކީ ގިނަ ތަކުލީފުތަކެއް އެކުއްޖާގެ ބެލެނިވެރިން އުފުލަންޖެހޭ، ހާސްކަމާއި ފިކުރުންފުރިފައިވާ ކަމެކެވެ. ސަބަބަކީ އެއްވެސް ސަބަބަކާ ނުލައި ކުއްލިއަކަށް ރުޅިއައުމާއި، ބޮޑާހޭކުމާއި، އަތުންފައިން ގޯސްހެދުމެވެ. ގިނަ ކުދިންނަކީ ވާހަކަ ނުދެއްކޭކުދިންކަމުން، މައިންބަފައިން ދަރިފުޅަށް ވިސްނައިދޭން ކުރާ މަސައްކަތް ކޮޅެއްގައި ނުޖެހުމެވެ. މިހުރިހާ ކަމަކަށްވުރެންވެސް، އެފަދަ މައިންބަފައިންނަށް ބޮޑު ހިތްދަތިކަމެއް ލިބެނީ، ދަރިފުޅު ބޮޑާހާކާއިރުގައި ތިމާ ވަށައިގެން އުޅޭ އެހެންމީހުންގެ ލޯއެޅުންތަކުންނާއި ތިމާ ވާށައިގެން އުޅޭ މާހައުލުގައި އުޅޭ އެހެންމީހުން ވިސްނާނުލައި ބުނާ ބަސްތަކުންނެވެ.

"ހާދަ ބަސްނާހާ ކުއްޖެކޭ.. އެކުއްޖާ އެހުރީ ލޯބިން ހަލާކުކޮށްފައޭ.. ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރާކަށް ނޭގެއޭ.. ހާދަ ގޯސް ބެލެނިވެރިންނެކޭ.. " މިފަދަ ބަސްތަކަކީ އޮޓިޒަމްޖެހިފައިވާ ކުދިންގެ މައިންބަފައިން މުޖުތަމައުގެ އެހެންމީހުންގެ ފަރާތުން ގިނަގިނައިން އަޑުއަހާ ބަސްތަކެވެ. އެއިން ކޮންމެ ބަހަކީ ތާއަބަދު ފިކުރުކުރުންމަތީގައި އުޅޭ މައިންބަފައިންނަށް ލިބޭ އިތުރު ހިތާމައަކާއި ވޭނެކެވެ. މިފަދަ ބަސްތައް ބުނާ ގިނަ މީހުންނަކީ އޮޓިޒަމްއަކީ ކޮންއެއްޗެއްކަމާއި، އެކުއްޖާގެ ފަރާތުން އެފެންނަ ކަންތައްތަކަކީ ހަގީގަތުގައި އޮޓިޒަމްގެ ސަބަބުން މެދުވެރިވާ ކަންތައްތަކެއްކަން ނޭގޭ މީހުންނެވެ.

ބުނާއަޑުނޭހުމާއި ބޮޑާހޭކުމާއި އަތްފައިންގޯސް ހެދުމަކީ އާދައިގެ ކުދިންގެ ތަރުބިއްޔަތާ ގުޅިފައިވާކަމަށް ވާއިރު، މިއީ އޮޓިޒަމްގެ ހާއްސަ އަލާމާތްތަކެވެ. އޮޓިޒަމްޖެހިފައިވާ ކުއްޖާ އޭނާގެ އިހުތިޔާރުގައި ކުރާ ކަންތައްތަކެއް ނޫނެވެ. އޮޓިޒަމަކީ ކުއްޖާ އުފެދުމުގައި ސިކުޑި ހެދިބޮޑުވާންވީގޮތަށް ތަރައްގީނުވުމުގެ ސަބަބުން މެދުވެރިވާ ކަމެކެވެ. ބައްޔަކަށްވުރެން ބޮޑަށް ޑިސްއޯޑައެކޭ ކިޔަނީ އެހެންވެއެވެ. މިހެންވުމުގެ ސަބަބުން، ވާހަކަދެއްކުމާއި، ކަންކަމާމެދު ވިސްނުމާއި، އިޖުތިމާއީ ގުޅުމަށާއި ތިމާގެ އަމަލުތަކަށް އޭގެ އަސަރުކުރަނީއެވެ. އޮޓިޒަމް ޖެހެން މެދުވެރިވަނީ ކޮން ސަބަބަކާހުރެކަން މިހާތަނަށް ހެދިފައިވާ ހޯދުންތަކުން ޔަގީންކަމާއެކު އެގޭކަށްނެތެވެ. ނަމަވެސް، ޔަގީނުންވެސް އެގޭކަމަކީ މިފަދަ ކުދިން އެއްދުވަހުން އަނެއްދުވަހަށް ދުނިޔޭގެ އެހެންގައުމުތަކެކޭ އެއްފަދައިން ރާއްޖޭގައިވެސް އިތުރުވަމުން އަންނަކަމެވެ.

އާދައިގެ ކުދިން ބަލާބޮޑުކުރާ މައިންނަށްވުރެ، އޮޓިޒަމްޖެހިފައިވާ ކުއްޖަކު ބަލާބޮޑުކުރާ މަޔަކު ނަފުސާނީގޮތުންނާއި ކުދިންބަލާބޮޑުކުރުމުގައި ކުރަންޖެހޭ ފިކުރުތައް ބޮޑުކަމަށް ގިނަ ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ. "ކުއްޖަކު އޮޓިޒަމަށް ޖެހިފައިވާކަން އެގުމަށްފަހު، ބެލެނިވެރިޔާގެ ދައުރު ބަދަލުވެގެންދެއެވެ. އެކުއްޖާގެ ހާލަތުގާތުންބަލައި އެކަންބަލަހައްޓާމީހަކަށް ބަދަލުވެގެންދެއެވެ. އަދި ހާއްސަ ޓީޗަރަށް ބަދަލުވާން މަޖުބޫރުވެއެވެ. (އެބަހީ: އެކުއްޖާއާ މުއާމަލާތްކުރާގޮތާއި އެކުއްޖާއަށް ކަންތައް އުގަންނައިދޭގޮތަށް ބަދަލު ގެންނަންޖެހެއެވެ.) އެކުއްޖާއަށް ބޭނުންވާ ފަރުވާ ހޯދައިދެވޭނެ ގޮތަކާމެދު ވިސްނައި ފިކުރުކުރަންޖެހެއެވެ. ކަންކަމާމެދު ވަކާލާތުކޮށް ކަންތައްތައް ފަހިކުރެވޭތޯ ބަލަންޖެހެއެވެ. މިއީ (އެފަދަ ބެލެނިވެރިއަކަށް ނޫނީ) ވިސްނައިނުގަނެވޭހާ ބޮޑު ތަކުލީފަކާއި ފިކުރެކެވެ." އެމެރިކާގެ އޮޓިޒަމް ޖަމުއްޔާގެ ނައިބު ރައީސް މާގުރައިޓް ކޮލްސްޓަން ވިދާޅުވިއެވެ.

ސުޕީޗު ތެރަޕީ(speech therapy)، އޮކިޕޭސަނަލް ތެރަޕީ(occupational therapy)، އަދި ބިހޭވިއަރަލް ތެރަޕީ(behavioural therapy) ފަދަ އޮޓިޒަމް ޖެހިފައިވާ ކުއްޖަކަށް ބޭނުންވާ ޒަރޫރީ ފަރުވާތަކަކީ އަގުބޮޑު ހިދުމަތްތަކެވެ. ރާއްޖެއިން ލިބެން ނުހުންނަ ހިދުމަތްތައް ކަމުން ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދާން މަޖުބޫރުވެއެވެ. އެހެންވުމުގެ ސަބަބުން، މާލީ ދަތިތަކާ އެފަދަ މައިންބަފައިން ކުރިމަތިލާންޖެހެއެވެ. މީހުން ކައިރިއަށް ސަލާންޖަހަން މަޖުބޫރުވެދެއެވެ. ދަރިފުޅުގެ ކަންތައް ބެލެހެއްޓުމަށްޓަކައި ވަޒީފާއިން ކެޑި، ބެލެނިވެރިންކުރެ އެކަކު ގޭގައި ހުރުމަށް ނޫނީ ގެއަށް މީހަކު ހޯދަން މަޖުބޫރުވެއެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ އުފަލާއި އަރާމުން އެއްކިބާވެ، ދަރިފުޅުގެ ކަންތައްތަކަށް ވަގުތުދޭންޖެހެއެވެ.

ދެމަފިރިންމެ ތާއަބަދު ދަރިފުޅުގެ ކުރިއެރުމާމެދު ވިސްނައި، ކަންތައް ރަނގަޅުކޮށް، ކުރާ ހަރަދު ދެކޮޅު ޖެއްސޭނެގޮތަކާމެދު ފިކުރުކުރަން ޖެހިދެއެވެ. އެއްކުއްޖަކަށް ސަމާލުކަންދޭތީ އެހެންކުދިން މައްސަލަޖައްސަން ފަށައެވެ. ސަކުވާކުރެއެވެ. ބަޔެއް ފަހަރަށް، ދިރިއުޅުމުގެ އާއްމު ހާލަތު ދަށަށްގޮސް، އާއިލާ ތެރޭގައި މައްސަލަޖެހެން ފަށައެވެ. އާއިލާގެ އެހެން މެމްބަރުންގެ އެހީތެރިކަމާ މަދަދު އިންތިހާއަށް އެފަދަ އާއިލާތަކަށް ބޭނުންވަނީ އެހެންވެގެންނެވެ. ނަމަވެސް، ގިނަ ބަޔަކަށް އެކަމެއް ނޭގެއެވެ. ތަރައްގީވަމުން އަންނަ ގައުމުތަކުގައި، އެއްބަޑު އެއްބަފާ މީހުންނާއި އާއިލާގެ އެހެން މެމްބަރުން އެފަދަ އާއިލާތަކާ ދުރަށްޖެހެނީ މާލީގޮތުން އެއްޗެއް ދޭންޖެހިދާނެތީވެއެވެ. ނުބައި ތަރުބިއްޔަތެއްގެ ސަބަބުން ދަރިން ހަލާކުކުރިކަމުގެ ނަންމަތިކޮށެވެ.

ރާއްޖޭގައި މިހާލަތު ބަދަލުކުރެވޭނީ
1. ކުއްޖާގެ ޅައުމުރުގައި އޮޓިޒަމް ޑައިގުނޯސް ކުރެވޭ ފަދަ މީހުން (އުފެދުމާބެހޭ ކުޑަކުދިންގެ ހާއްސަ ޑޮކުޓަރުން، އުފެދުމާބެހޭ ސައިކޮލޮޖިސްޓުން.ސައިކޭޓުރިސްޓުން އަދި އޭބީއޭ ސެޓިފައިޑް ތެރެޕިންޓުން) ބިނާކޮށްގެންނާއި؛
2. ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ކުއްޖާގެ ޅައުމުރުގައި އުފެދުމުގެ މައްސަލަތަކަށް ފަރުވާދެވޭނެ ސެންޓަރުތައް (early intervention centres) ސަރުކާރާއި އަމިއްލަ ފަރާތްތައް ގުޅިގެން ގާއިމުކޮށް ގެންނާއި؛
3. އެފަދަ އާއިލާތަކުން އެކުދިންގެ ފަރުވާއަށް ކުރާ ހޭދައިގެ ސަބަބުން ދިމާވާ މާލީ ނުތަނަވަސްކަން ފިލުވާލަދިނުމަށް ސަރުކާރުން މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަން ފަށައިގެންނާއި؛
4. ރާއްޖޭގެ އާއިލާތައް ހޭލުންތެރިކުރުވައި އެފަދަ އާއިލާތަކަށް އާއިލާގެ އެހެން މެމްބަރުންގެ އެހީތެރިކަމާއި އެއްބާރުލުން ލިބޭނެ މާހައުލެއް ގާއިމުކޮށްދީގެންނާއި؛
5. މުޖުތަމުގެ އެހެންމީހުން ހޭލުންތެރިކުރުވައި، އެފަދަ ކުދިންގެ އާއިލާތަކާމެދު ދެކޭ ނުބައި ވިސްނުން ބަދަލުކޮށް، އޭގެ ބަދަލުގައި އެފަދަ އާއިލާތަކާމެދު އަޅާލާ އެހީތެރިވެދޭ ބަޔަކަށް ހަދައިގެންނެވެ.

Sunday, July 11, 2010

ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރުމަށްޓަކައި ސަރުކާރުން އަމަލީ ޕުލޭނެއް އެކުލަވާލަންޖެހޭނެ

disability bill

ޖޫން 22 ގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށް، 8 ޖުލައި ގައި ރައީސް ނަޝީދު ތަސްދީގުކުރެއްވި ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ މީހުންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރިކުރުމާބެހޭ ބިލަކީ އެތައް ގޮތަކުން ފާހަގަކުރެވޭ ބިލެކެވެ. ފުރަތަމަ ކަމަކީ، މިވީހާ ދުވަހު ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ މީހުންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށް ސިޔާސަތުގެ ފެންވަރުގަޔާއި އަމަލީ ފެންވަރުގައި މާ އެދެވޭ މަސައްކަތްތަކެއް ރާއްޖޭގައި ކުރެވިފައިނުވުމާއި، އެފަދަ މީހުންނާއި ކުދިން ބޭނުންވާ ޒަރޫރީ ފަރުވާތައް (ސުޕީޗު ތެރަޕީ، އޮކިޔުޕޭސަނަލް ތެރަޕީ، އަދި ބިހޭވިއަރަލް ތެރަޕީ) އެދެވޭ ފެންވަރެއްގައި ރާއްޖޭގައި ލިބެންނެތުމެވެ. ދެވަނަ ކަމަކީ، މިބިލު މިހާރު އޮތް ފެންވަރަށް އިސްލާހުކުރުމަށްޓަކައި އަމިއްލަ ޖަމުއްޔާތަކުންނާއި އެކުދިންގެ ބަލަދުވެރިން ކުރެއްވި އިހުލާސްތެރި މިންނަތް މަސައްކަތެވެ. ތިންވަނަ ކަމަކީ، މިގާނޫނުގެ ސަބަބުން މިހާރު އަމަލުކުރެވެމުންދާ ސަރުކާރުގެ ގިނަގުނަ ސިޔާސަތުތަކެއް ބަދަލުކުރަންޖެހުމާއި، އާއްމު ހިދުމަތުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަމުން އަންނަ ވަސީލަތްތަކާއި ތަންތަނަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެނައުމަށް އެގާނޫނު ބާރު އަޅާތީވެއެވެ.

ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުތަކަށް އަންނަންޖެހޭ ބައެއް ބަދަލުތައް
1. ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ ކުދިންނާއި މީހުން ސަރުކާރުގެ ހަރަދުގައި އިންސުއަރަންސްގައި ބައިވެރިކޮށް، ބޭނުންވާ ފަރުވާ ލިބޭނެ މަގުތަނަވަސްކޮށްދިނުން. ރާއްޖެއިން ލިބެންނެތް ފަރުވާ އަވައްޓެރި ގައުމުތަކުން ހޯދައިދިނުން.
2. ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ މީހުންނާ ރައްޓެހި މާހައުލެއް ބިނާކުރުމަށްޓަކައި ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާތަކުގަޔާއި އާއްމުތަންތަނުގައި ނުކުޅެދުންތެރިމީހުންނާ ރައްޓެހި ފާހާނާތައް ހެދުމާއި، އުދަގުލަކާނުލައި ފުރޮޅުލީ ގޮޑި ދުއްވޭގޮތަށް މަގުތަކާއި، މަގުފާހަގަތަކާއި، ޕޭމަންޓަށް ބަދަލުގެނައުމާއި، އެފަދަ މީހުންނަށް ވަދެނިކުމެވާގޮތަށް ތަންތަނުގެ ދޮރުތަކާއި ގޭޓުތަކަށް ބަދަލުގެނައުން. އަދި އެފަދަ މީހުންގެ ދުއްވާ އުޅަދު ޕާކުކުރާނޭ ހާއްސަ ތަންތަން ކަނޑައެޅުން.
3. ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ ކުދިންނަށް އިތުރު ކުލާސްތައް ޕުރޮވިންސްގެ ފެންވަރުގަޔާއި، އަތޮޅުފެންވަރުގަޔާއި، ރަށުފެންވަރުގައި ހެދުމާއި، ސުޕެޝަލް އެޑިޔުކޭސަން ޓީޗަރުން ތަމްރީނުކުރުން. އަދި އެފަދަ ކުދިންނާއި މީހުންނަށް ބޭނުންވާ ޒަރޫރީ ހިދުމަތްފަދަ ސުޕީޗު ތެރަޕީ، އޮކިޔުޕޭސަނަލް ތެރަޕީ އަދި ބިހޭވިއަރަލް ތެރަޕީގެ މާހިރުން ސަރުކާރުގެ ހަސްފަތާލުތަކަށް ހޯދުން.
4. ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ ކުދިންގެ ތެރެއިން މެއިން ސުޓުރީމު ކުރެވޭނެފަދަ ކުދިންނަށް އާދައިގެ ސުކޫލުތަކުން އެފުރުސަތު ހޯދައިދިނުމާއި އެކަމަށް ސުކޫލުގެ މެނޭޖުމަންޓުތަކަށް ހިތްވަރުދިނުން. މިހާރު ވާގޮތަކީ، އޭސްޕާޖާސް ހުންނަކުދިން ނުވަތަ އޮޓިގަމް ކުޑަކޮށް ހުންނަ ކުދިންނަކީ އާދައިގެ އެހެން ކުދިންނެކޭ އެއްގޮތަށް މެއިން ސުޓުރީމު ކުރެވިދާނެ ކުދިންނަށްވާއިރުވެސް، އެފަދަ ފުރުސަތަށް ސުކޫލުގެ މެނޭޖުމަންޓުން ޖާގަދިނުމުގެ ބަދަލުގައި ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ އެހެން ކުދިންނާއެކު އެއްކުލާހެއްގައި ބައިތިއްބުމެވެ.
5. ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ މީހުންނަށް މަލާމާތްކުރެވޭގޮތަށް ހުންނަ އިސްތިހާރާއި ވީޑިޔޯ އުފެއްދުން ހުއްޓުވުމާއި އެކަމާ ދެކޮޅަށް ފިޔަވަޅުއެޅުން.

މަތީގައި ލިސްޓުކުރެވިފައިވަނީ ބޮޑެތި ބަދަލުތައްކަމުން، އެހެން ކަންތައް ލިސްޓުކުރުމަށް ކިޔުންތެރިންނަށް ދޫކޮށްލަމެވެ. އަހަރެމެންގެ އުއްމީދަކީ ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ މުއައްސަސާތަކުން މިގާނޫނު ތަންފީޒުކުރުމަށްޓަކައި ކުރަންޖެހޭ މަތީގައި ބުނެފައިވާ ފަދަ އެހެނިހެން ކަންތައްތައް ވެސް ދެނެގަނެ، އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅާނެކަމުގައެވެ. އެކަމަށް އަހަރެމެން ހިތްވަރުދީ، ގޮވާލަމެވެ. އަދި އެކަމާ ފަސްޖެހޭ ފަރާތްތަކާމެދު ގާނޫނީ ގޮތުން ދައުވާކޮށް އެކަމުގެ މާއްދީ، މާލީ، އަދި ނަފްސާނީ ބަދަލުހޯދޭނެ ފުރުސަތު މިހާރު ލިބިފައިވާކަން އާއްމު ރައްޔިތުންނަށް ހަދާންކޮށްދެމެވެ.

ގާނޫނު ޑައުންލޯޑުކުރޭ